VTH – Những ngày cuối năm 2014 gặp lại nhà thơ Vương Cường ở Hà Nội, vẫn thấy nhiệt huyết “đổi mới văn chương” đến tận cùng của anh chưa bao giờ ngừng nghỉ. Xin giới thiệu cùng bạn đọc bài viết từ năm 2004 nhưng vẫn đầy tính thời sự của TS, nhà thơ Vương Cường:

>> Vài ý nghĩ mỏng – Vương Cường

Nhà thơ Vương Cường và Vũ Thanh Hoa tại hà Nội tháng 12/2014

THỰC TIỄN XÂY DỰNG NHÂN VẬT VÀ LỰA CHỌN NHÀ VĂN

(Bài viết từ tháng 5 – 2004, tháng 1-2015 gửi và báo VN in vào số 4 ra ngày 24-1-2015 trong mục DIỄN ĐÀN LÝ LUẬN PHÊ BÌNH VĂN HỌC lại không in ngày tháng viết. Thành ra có những số liệu không chính xác. Đó là lí do in lại ở đây để bạn đọc nếu quan tâm thấy “bình thường” về mặt số liệu)

Trong khi vì mục tiêu tồn tại và phát triển ở từng giai đoạn lịch sử cụ thể, thực tiễn vẫn âm thầm xây dựng các nhân vật đồng thời lựa chọn các nhà văn. Nhà văn bằng ngôn ngữ của mình vừa phản ánh trung thực các nhân vật do thực tiễn xây dựng nên và thoả mãn nhu cầu thưởng thức của con người. Văn học nghệ thuật được sinh ra từ yêu cầu thực tiễn lao động sản xuất, đấu tranh với thiên nhiên, giặc giã và thưởng thức của con người trong họat động thực tiễn và đến lượt nó tác động lại thực tiễn, thúc đẩy thực tiễn phát triển theo quy luật khách quan.

Thực tiễn xây dựng nhân vật có thể mất nhiều hoặc ít thời gian. Điều này phụ thuộc vào sự vận động khách quan của các hình thái kinh tế- xã hội. Xu thế ngày càng rút ngắn, dường như thời gian ngày càng nhanh hơn, kiến thức ngày càng nén chặt hơn, việc xây dựng nhân vật vì thế cũng nhanh hơn và lựa chọn nhà văn cũng khắt khe hơn. Không nhất thiết thực tiễn phải xây dựng xong nhân vật, nhà văn vẫn có thể hoàn thiện. Trong các tác phẩm lớn của văn học thế giới, nhân vật vừa được thực tiễn vừa được nhà văn tài năng, đồng trục cùng hoàn thiện. Các nhân vật đó luôn luôn là hình ảnh của lịch sử thu nhỏ từng giai đoạn. Ở nước ta, từ năm 1930 đến nay là giai đoạn văn học phát triển nhất các nhân vật được ra đời gần như vậy.

Thực tiễn đã xây dựng các nhân vật chị Dậu, Chí Phèo mất bao nhiêu năm? Không ai nói chính xác được, nhưng chắc chắn có trực tiếp gần 80 năm, ngưòi nông dân Việt Nam phải sống trong một chế độ nửa thực dân, nửa phong kiến. Sự tha hoá con người dưới hai tầng áp bức, bóc lột đó ,đến những năm 30 ( Thế kỷ XX ) thì thực tiễn xây dựng đến mức chị Dậu, Chí Phèo đã hiện hình phổ biến trong đời sống nghèo nàn của nông dân Việt Nam. Nhà văn Ngô Tất Tố và Nam Cao bằng tài năng đặc biệt của mình phát hiện và đã đưa chị Dậu, Chí Phèo từ trong đời sống thực tiễn bước vào trang sách. Thực tiễn đã lựa chọn nhà văn: những tác phẩm phản ánh trung thực đời sống đói khổ, rách rưới và tiếng kêu âm thầm đòi giải phóng của người nông dân Việt Nam trước cách mạng tháng 8 năm 1945. Trên con đường xã hội hoá, Chí Phèo là hình ảnh tương lai của Chị Dậu, Chị Dậu là hình ảnh quá khứ của Chí Phèo mà thôi. Chị Dậu và Chí Phèo là các nhân vật văn học ấn tượng thế kỷ XX.

Read the rest of this entry »